To przełom. USA poparły odebranie patentów na szczepionki, Unia chce o tym rozmawiać

Pomysł na odebranie koncernom farmaceutycznym praw patentowych do szczepionek na COVID-19 był dotychczas blokowany przez USA i UE. Amerykanie jednak niespodziewanie zmienili zdanie w tym temacie, a UE zadeklarowała, że jest gotowa do rozmów.

Eksperci zgadzają się, że największe szanse na zakończenie pandemii i ograniczenie jej skutków gospodarczych i ryzyka pojawienia się nowych, potencjalnie dużo groźniejszych mutacji chińskiego koronawirusa jest jak najszybsze zaszczepienie takiej części populacji, aby świat osiągnął odporność stadną. Największym problemem jest tutaj jednak to, że koncerny posiadające patenty na skuteczne szczepionki produkują je zbyt wolno. Dlatego w bogatszych państwach wprowadza się grupy priorytetowe, które otrzymują szczepionkę jako pierwsze, a w tych biedniejszych nadal ich dramatycznie brakuje.

Pomysł odebrania koncernom patentów na szczepionki pojawił się zanim trafiły one na rynek. Jego zwolennicy argumentują, że sytuacja jest wyjątkowa i wymaga wyjątkowych rozwiązań. Ich zdaniem wiele państw, jak np. Indie, ma ogromny potencjał do produkcji szczepionek, ale patenty sprawiają, że nie mogą go wykorzystać do walki z pandemią i poprawienia zaopatrzenia w szczepionki. Podkreślają też, że rekordowe tempo opracowania szczepionek na COVID-19 było możliwe tylko i wyłącznie dzięki bezprecedensowemu wsparciu – także finansowemu – koncernów przez rządy, więc sytuacja w której tylko one są właścicielami tych patentów nie jest do końca sprawiedliwa.

Na takie rozwiązanie, któremu rzecz jasna sprzeciwiają się będące właścicielami patentów koncerny, musi jednak wyrazić zgodę Światowa Organizacja Handlu (WTO). Domaga się tego już ponad 100 państw, ale wszelkie próby jej uzyskania były dotychczas torpedowane przez USA. W środę jednak Amerykanie niespodziewanie zmienili w tym temacie zdanie.

„To globalny kryzys i wyjątkowe okoliczności pandemii COVID-19 wzywają do podjęcia wyjątkowych kroków. Administracja <Joe Bidena> wierzy mocno w ochronę własności intelektualnej, ale w służbie skończenia tej pandemii popiera odebranie tej ochrony szczepionkom na COVID-19” – powiedziała Przedstawiciel Handlowa USA Katherine Tai. Dodała, że USA wezmą aktywny udział w negocjacjach w tej sprawie przed WTO.
Zmiana zdania USA w tej sprawie była nagła, ale jej powody wydają się jasne. Takie rozwiązanie cieszy się w USA ogromnym poparciem i sugestie, że Biden powinien tak postąpić, padały z obu stron politycznej barykady. Równie często jego administracja była oskarżana o to, że „siedzi w kieszeni Big Pharmy”. Wiele osób zwracało również uwagę na to, że takie działanie nie byłoby bezprecedensowe, gdyż w przeszłości amerykańskiemu rządowi zdarzało się np. odbierać patenty na uzbrojenie w trakcie wojny aby przyspieszyć jego produkcję.

Rzecz jasna ta zmiana nie spodobała się oczywiście koncernom farmaceutycznym. „Decyzja administracji USA o wsparciu odebrania patentów na szczepionki na COVID-19 jest rozczarowująca” – napisała w oświadczeniu Międzynarodowa Federacja Producentów i Stowarzyszeń Farmaceutycznych. Ich zdaniem takie rozwiązanie nie przyspieszy dystrybucji szczepionek. „Wprost przeciwnie, zapewne doprowadzi to do zakłóceń, równocześnie odwracając uwagę od prawdziwych problemów przy zwiększeniu światowej produkcji i dystrybucji szczepionek na COVID-19: głównie eliminacji barier handlowych, zajęcia się wąskimi gardłami w łańcuchach zaopatrzenia, małej ilości surowych materiałów i składników w łańcuchach zaopatrzenia oraz chęcią bogatych państw do rozpoczęcia dzielenia się dawkami z biednymi” – napisali.

Takiemu rozwiązaniu sprzeciwiała się również Unia Europejska. Anonimowe źródła w UE mówiły portalowi Euractiv, że ich zdaniem lepiej jest pozwolić koncernom, aby z własnej woli dzieliły się wiedzą i licencjami z innymi producentami, a w sytuacji kryzysowej obecne zasady WTO umożliwiłyby zmuszenie ich do tego. Zapowiedź Amerykanów sprawiła jednak, że także Europa zmienia zdanie. Jak donosi agencja AFP przewodnicząca Komisji Europejskie Ursula von der Leyen stwierdziła, że „Unia Europejska jest gotowa na dyskusję o każdej propozycji, która odpowie na ten kryzys w efektywny i pragmatyczny sposób”.